Üflemeli müzik aletleri, hava ve boru olarak adlandırdığımız müzik aletinin bedeninin üzerinde mevcut olan deliklerde havanın sıkışma yoluyla çıkan frekansın yani sesin oluşturularak çalındığı bir çalgı modelidir. Enstrümanlar arasında yeri oldukça büyük ve derin bir tarihe sahiptir. Hayatımızın birçok alanında yer alan bu müzik aletleri, her türlü müzik stiline ve çeşitlerine uygun olacak şekilde çeşit modellerde üretilmektedirler. Her çeşit yöreye ve ülkeye baktığınız zaman, atalarından kalma özgün üflemeli çalgılar görme olasılığınız oldukça yüksektir. Bunun için kendi aralarında oldukça geniş bir çeşitliliğe sahiplerdir. Tarihten bugüne dek göz attığınız zaman ise, her birinin günümüzdeki modeline yani kasa yapısına ulaşabilmesi için çeşitli güncellemelerden geçtiğini göreceksinizdir. Bunun için, klarnet, saksafon ve benzeri üflemeli müzik aletlerinin atalarına baktığınız zaman, daha farklı bir yapıda veya donanıma sahip olduğunu göreceksinizdir. Günümüzde yaygın kullanımına gelecek olursak, her türlü müzikte veya projelerde aktif olarak kullanılan bu müzik aletleri, hayatımızın her yerinde görme olasılığı en yüksek olan enstrüman modelidir.

Üflemeli Müzik Aletleri İsimleri

Üflemeli müzik aletleri isimleri oldukça çok fazla çeşidinin olduğunu bir önceki başlıkta söylemiştik. Bu çeşitlere gelecek olursak, klarnet, yan flüt, saksafon, ney, mey, armonika, mızıka, zurna ve trompet olmak üzere çok fazla modele sahiptir. Tüm bu modelleri üflemeli olarak bir kategoriye koysak da, çalışma prensipleri neredeyse aynı olsa da, her biri kendine has bir detaya sahip özel çalgılardır. Bu çalgılar arasında ton, frekans aralığı ve kasa yapısı olmak üzere farklılıklar mevcuttur. Bunun için, her birini ayrı ayrı başlıklarda detaylarına inerek anlatmak da yarar vardır.

Klarnet

Klarnet ağızlık yani bek, fıçı diğer bir adıyla barel, üst gövde, alt gövde ve kalak yani pavillon adı verilen bölümlerden oluşan üflemeli ve nefesli müzik aletidir. Klarinet veya gırnata olarak da adlandırılan bu eşsiz enstrümana ülkemiz oldukça aşinadır. Oldukça sert ve dayanıklı yapıya sahip olmakla birlikte genellikle abanoz ağacının doğru yöntemlerden geçerek üretilen enstrümandır. Klarnet ürünlerini abanoz ağacı dışında, kauçuk olarak geçen ebonitten ve diğer metal akşamlardan oluşmaktadır. Farklı anahtar dizilimi ve ses aralığına sahip klarnet türleri bulunmaktadır. Ayrıca açık kapalı bek sisteminin yanı sıra farklı kalınlık, sertlik gibi önemli unsurlara sahip kamış modelleri ile icra edilebilir. Tüm bu tercihler icra edilen müzik türü ve klarnet türüne göre değerlendirilir.

Sol Klarnet: Ülkemiz için en yaygın şekilde tercih edilip sıklıkla merak edilen sol klarnet türüne ayrıca ele almak istedim. Sol klarneti ailenin diğer üyelerinden bir adım daha öne çıkararak sizlere sunmamıza sebep olan birçok özellik bulunur. Bunların başında ise Türk klarneti olarak kabul edilmesidir. Sol klarnet batı müziğinin aksine iki ses aralığı 9 parçaya ayrılmıştır. Böylece üretilen notalar arasında geçiş daha yumuşak ve böylece koma adı verilen ezgiler ortaya çıkmaktadır. Koma iç sızısı olarak kabul edilen oldukça kulağa hoş gelip müziğe hüzün, sızı, aşk ve benzeri derin duygular katmak için sıkça başvurulan bir çalma tekniğidir. Genellikle açık bek yani açık ağızlık türü ve düşük numaralı yumuşak kamış modelleri ile daha kolay elde edilir.

Yan flüt

Yan flüt, normal flütlerin ve üflemeli müzik aletlerine göz gezdirdiğiniz zaman, yan flüt için farklı bir çalış stilinin var olduğunu göreceksinizdir. Bu çalış stilinin böyle olmasının nedeni bek yani ağızlık kısmının yan bölgede olmasından dolayı kaynaklanmaktadır. Tarihine bakacak olursanız, insanoğlunun tarih öncesi yaşam kalıntılarında kemiklerden yaptıkları flüt çeşitlerinin var olduğu bilinmektedir. Bunun için kesin bir buluş zamanı bulunmayan flütlerde, yan flüt olarak adlandırdığımız enstrüman da kesin olarak kim tarafından bulunduğu bilinememektedir. Nedeni ise, her yöreye ve halka ait yan flüt modelinin var olduğu bilinmektedir. Bunun için, kendi aralarında da pikolo flüt, bas flüt, alto flüt ve birçok isimle adlandırılan modelleri mevcuttur. Her bir model için farklı ses tonuna sahip olduğunu düşünecek olursanız, her birinin kendine has bir tadının olduğunu fark edeceksinizdir.

Saksafon

Saksafon, caz müziğinin vazgeçilmezi ve diğer müzik türlerinde de aktif olarak kullanılan bir üflemeli müzik aleti modelidir. Tarihine bakacak olursanız, 1840’lı yıllarda Adolphe SAX tarafından bulunmuştur. Dış tasarımı ve diğer her şeyi Adolphe SAX tarafından tasarlanmıştır. Kullanılan müzik türleri pop veya caz olarak kısıtlansa da günümüz müzik karışımlarından dolayı her türlü alanda ve gösterinde duymanız olasıdır. Kelime olarak Fransızca ve İngilizceden var olan aynı kökten türetilmiştir. Yapımında kullanılan hammaddelere dikkat çekecek olursak, dıştan bakıldığı zaman her ne kadar metalik aksan görseniz de donanımına göz attığınız zaman tahta üflemeli çalgılarda yer aldığını göreceksinizdir. Yapımında genellikle pirinç kullanılmaktadır. Ancak, pirincin paslanmaması ve ses kalitesini kaybolmaması için yer yer bakır, altın ve vernik kaplama kullanılmaktadır. 1960’lı yıllarda yer yer nikel ile kaplandığı da görünmektedir. Saksafon çeşitlerine gelecek olursak, bas, bariton, tenor, alto, soprano, sopranino, c soprano ve daha birçok modeli bünyesinde barındırmaktadır. Ağızlık en çok dikkat edilmesi gereken bir nokta olarak gözükmektedir. Bunun için, kamış seçeceğiniz zamanlarda en kaliteli olanını almaya özen göstermeniz gerekmektedir.

Alto Saksafon: Alto saksafon modelini ailenin diğer modellerinden öne çıkaran özelliği ise gerek yapı, ses ve hacim özellikleri bakımından daha kullanışlı olması böylece de başlangıç düzeyleri için oldukça elverişli olmasıdır. Günümüzde saksafon ailesine girişte sıklıkla değerlendirilen alto saksafon modelleri böylece hem daha uygun fiyatlı karşımıza çıkmakta hem de meraklıların birçok unsur bakımından işini kolaylaştırmaktadır.

Ney | Mey

Ney ve mey üflemeli müzik aletleri arasında birbirine çok yakın olan iki ayrı müzik aletidir. İsminden dolayı birbirleri arasında çok karıştırılmaktadır. Ancak, farkını öğrendikten sonra karıştırmanız olası değildir. Farkına geçmeden önce özelliklere gelecek olursak, flüt ailesinde yer alan bu müzik aletleri, tıpkı diğer üflemeli çalgılarda olduğu gibi nefes yardımıyla boru üzerindeki deliklerden çıkan hava sonucu oluşan çeşitli sesleri üretmektedir. Farklarına gelecek olursak, mey ile ney arasında ciddi bir boyut farkı vardır. Mey küçük, mey büyük bir üflemeli çalgı modelidir. Kendi aralarında boyuta göre değişen çeşitli modelleri bulunmaktadır. Mey kamış ile çalınırken, ney standart bir şekilde baş kısmında bulunan ağızlığı kullanarak ses üretilmektedir. Genel olarak, her iki model de Osmanlı ve doğu edebiyatında aktif olarak kullanılmış olup, günümüzde de mesnevi ve benzeri türlerde aktif olarak kullanılmaktadır.

Mızıka

Mızıka cep orgu olarak kabul edilen oldukça sempatik olan üflemeli ve nefesli müzik aletidir. Mızıka da ses üretimin tercih edilen anahtar nota üzerine odak düşülür. Sonrasında ise mevcut deliklerden hava üflenerek bir nota aynı delikten nefes alınarak yani nefesinizi çekerek te ayrı nota sesi elde edilir. Orga benzetilmesinin sebebi ise içerisinde yer alan hava sütunları içerisinde hava geçerken sesleri üretmesinden dolayıdır. Mızıka birçok alanda tercih edilmekle birlikte taşınması oldukça kolay olan ve mutlaka tecrübe etmeniz gereken kullanışlı bir müzik aletidir.

Günümüzde yaygın olarak talep edilen ve birçok kez karşımıza sıkça çıkan üflemeli ve nefesli müzik aletleri hakkında sizlere kapsamlı bilgiler vermeye çalıştım. Umarım konu ile ilgili adı geçen müzik aleti hakkında ihtiyacınız olan bilgilere ulaşmış ve sizlere bir adım dahi olsa ileriye taşımışızdır.

12.05.2024